رباخواری

در جوامع گذشته و امروزی گاها ربا خواری به عنوان یک شغل و درآمد بود و این عمل باعث می شود که عده ای از افراد بدون هیچ زحمتی پول روی پول انباشته کنند و عده ای دیگر هر روز فقیرتر شوند، به همین علت رباخواری در اسلام گناه و در قانون مجازات برای آن جرم انگاری شده است.

در جوامع گذشته و امروزی گاها ربا خواری به عنوان یک شغل و درآمد بود و این عمل باعث می شود که عده ای از افراد بدون هیچ زحمتی پول روی پول انباشته کنند و عده ای دیگر هر روز فقیرتر شوند، به همین علت رباخواری در اسلام گناه و در قانون مجازات برای آن جرم انگاری شده است.

تاریخچه رباخواری

ویل دورانت در این باره نوشته است رباخواری به چهارهزار سال پیش از میلاد برمی گردد . قراردادها را می نوشتند و به مردم با سود پانزده تا بیست و سه درصد وام می داده اند، کاهنان هم به مردم قرض ربوی می دادند و هر شخص باید بدهی های خود را پرداخت می کرد وگرنه وام دهنده می توانست فرزند شخصی که بدهکار است به گروگان بگیرد.

آئین رباخواری بین سومریان ، بابلی ها ، آشوریان ، هند ، مصرباستان ، یونان و روم مرسوم بوده است.

ربا خواری در اروپای قرون وسطا و رنسانس

تاریخ یهودیت از قدیم الایام با پول پرستی گره خورده بود قرآن کریم به خاطر ظلمی که قوم یهود نسبت به افراد روا می داشتند ربا را نهی و ربا دهندگان را به عذابی دردناک هشدار داده است.

جرم رباخواری

در شرع مقدس اسلام رباخواری حرام شمرده شده است. معامله ربا بین دوطرف ربا دهنده و ربا گیرنده و حتی اگر شخص سومی هم وجود داشته باشد و واسطه ی این معامله شده باشد همه مجرم شناخته می شوند.

یکی از مصادیق صحت معاملات، مشروع بودن جهت معامله است و از آن جایی که معامله رباخواری جهت نامشروعی دارد این معاملات باطل و بلااثر هستند و در صورتی که طرفین به تعهدات خود عمل نکنند قابل پیگیری قانونی نیست زیرا طبق ماده 190 قانون مدنی این معامله بلااثر بوده است.
قانون گذار در معاملات ربوی سه دسته را مشمول مجازات دانسته است : ربا دهنده ، رباگیرنده ، واسطه معاملات ربوی

طبق ماده 595 قانون مجازات اسلامی هر سه دسته افراد بالا مشمول مجازات حبس بین شش ماه تا سه سال ، 74 ضربه شلاق – رد اضافه مال و هم چنین پرداخت مبلغ مورد معامله به عنوان جریمه نقدی محکوم می شوند.

آیا شخصی که در اضطرار ربا می گیرد مجرم است ؟

قانون گذار اضطرار را یکی از موانع رافع مسئولیت کیفری دانسته است به همین دلیل اگر ثابت شود رباگیرنده در شرایط اضطرار بوده و چاره ای جز ربا گرفتن نداشته است از او سلب مسئولیت می شود و فقط ربادهنده مجرم شناخته می شود.

انواع ربا

ربا به دو گونه است : ربای قرضی و ربای معاملاتی

ربای قرضی : همان طور که از نام آن برمی آید این گونه است که مبلغی به عنوان قرض داده می شود اما در قرارداد ذکر می شود آنچه را می گیرد همراه مبلغ بیشتری که به عنوان سود در نظر گرفته شده است برگرداند به عبارتی ربای قرضی زیاده ای است که در قرض شرط می شود.

ربای معاملاتی : هنگامی است که دو کالای مثل هم و با زیاده عینی به مثل دیگر فروخته شود.
به طور مثال : یک من گندم به دو من فروخته شود و یا شخصی یک من گندم را یک جا بگیرد اما مجبور باشد دو من آن را به صورت نسیه پس بدهد به این گونه معاملات ربوی ربای معاملاتی گفته می شود.

قراردادهای غیرربوی

بسیاری از فعالیت هایی که در شرع مقدس اسلام بین طرفین منعقد می شود ربا محسوب نمی شود.
ربا در حالتی است که یک شخص در ازای پولی که پرداخت کرده است فقط یک سود مشخص می گیرد اما در صورتی که طرفین قرارداد را به گونه ای تنظیم کنند که هر دو طرف معامله در سود و زیان شریک باشند ربا محسوب نمی شود.

سرمایه هایی که به صورت علی الحساب و به عنوان سود حاصل از معاملات اقتصادی انجام می شود نه تنها ربا نیست بلکه در توسعه اقتصادی کشور نیز موثر می باشد.

نظریه مراجع تقلید درباره رباخواری

آیت الله نوری همدانی درباره رباخواری بانک ها گفته است که اگر در یک معامله مبلغی به عنوان قرض داده شود و بعد ذکر شود که اگر مبلغ سر تاریخ پس داده نشود مبلغی به عنوان ضرر و زیان و جریمه در نظر گرفته می شود که چنین عملی ربا محسوب نمی شود اما فعالیت برخی از بانک ها به گونه ای است که در ازای هر یک ماه دیرکرد مبلغ ثابتی به عنوان ضرر و زیان و حتی به ازای دیرکرد مبلغ اضافی هم دوباره مبلغی را به عنوان جریمه در نظر می گیرند که این عمل ربا است.

احادیث زیادی از ائمه معصومین وجود دارد که نشانه کبیره بودن گناه ربا و معاملات ربوی از گذشته تاکنون بوده است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم

ان الله عزوجل لعن آکل الربا و موکله و کاتبه و شاهدیه

خداوند عزوجل رباخوار و ربا دهنده و نویسنده و شاهد بر آن را لعنت کرده است ( از پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله )

انما حرم الله عزوجل الربا لئلا یذهب المعروف

خدای عزوجل ربا را حرام فرمود تا احسان کردن از بین نرود . ( از امام باقر علیه السلام )