نفقه چیست و چه شرایطی در تعلق آن حاکم است؟

خانواده از ازدواج زن و مرد شکل میگیرد و بعد از ازدواج هر کدام از آن ها وظایفی را متحمل میشوند نفقه جزو حقوق قانونی زن میباشد گه بر عهده زوج ( مرد ) میباشد

بر اساس ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران؛ تعریف نفقه به این ترتیب مقرر شده است.

نفقه عبارتست از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.

پرداخت نفقه به زوجه فقط در صورتی تعلق میگیرد که بین زن و مرد علقه زوجیت برقرار باشد یعنی بعد از طلاق و یا فسخ نکاح مرد وظیفه پرداخت نفقه به زن را ندارد البته در این امر استثنائاتی هم وجود دارد مانند اینکه اگر بعد از طلاق متوجه بارداری زوجه شوند مرد مکلف میشود تا بعد از به دنیا امدن فرزند نفقه زن را بدهد

شرایط پرداخت نفقه بعد  از فوت همسر :

بعد از فوت زوج و در ایام عده وفات همچنان زن مستحق دریافت نفقه میباشد پرداخت نفقه باید از اموالی که زوج از خود به جا گذاشته است تامین گردد و در صورتی که زوج اموالی نداشته باشد پرداخت نفقه زن برعهده اقارب نزدیک شوهر میباشد

آیا برای پرداخت نفقه ضمانت اجرایی وجود دارد ؟

 طبق ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی: زن می‌تواند در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه به محکمه رجوع کند در این صورت محکمه میزان نفقه را معین و شوهر را به دادن آن محکوم خواهد کرد.

شرط پرداخت نفقه جزو شروط دوازده گانه ضمن عقد است یعنی در صورتی که مرد از دادن نفقه خودداری نماید زن میتواند به محکمه دادخواست دهد و خواهان نفقه خود باشد . دادگاه با توجه به اوضاع و شرایط مالی مرد برای وی مبلغی را معین میکند

که مرد از طرف دادگاه محکوم میشود به پرداخت مبلغ مقرر شده و در صورتی که بعد از محکومیت باز هم مرد از پرداخت نفقه خودداری کرد به زوجه حق طلاق داده میشود لیکن زوج بدون نامه محکومیت مرد مبنی بر عدم پرداخت نفقه نمیتواند داخواست طلاق را به دلیل پرداخت نفقه دهد یعنی در شرایطی که زن دادخواست طلاق دهد به این دلیل که مرد به او نفقه نمیدهد چنین دادخواستی از طرف دادگاه رد میشود زن ابتدا باید نامه محکومیت همسر بر پرداخت نفقه را تهیه کند و سپس آن نامه را ضمیمه دادخواست طلاق خود نماید تا بتواند طلاق بگیرد .

ایا عدم پرداخت نفقه جنبه کیفری نیز دارد ؟

با توجه به ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1392 ذکر شده است :

هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش (شش ماه یک روز تا دو سال) محکوم می‌شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است (یعنی بدون شکایت شاکی قابل پیگیری نیست و جزء جرایم قابل گذشت است) و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزائی یا اجرای مجازات موقوف می‌شود

شرایط پرداخت نفقه در ازدواج موقت

طبق ماده 1113 قانون مدنی مرد در ازدواج موقت برعکس ازدوج دائم الزامی به پرداخت نفقه ندارد و بر این اساس زن در ازدواج منقطع به دلیل عدم پرداخت نفقه نمیتواند برعلیه مرد اقامه دعوی نماید .

اما این امر هم استثنائاتی دارد :

در صورتی که در نکاح منقطع شرط بر پرداخت نفقه باشد مرد مکلف است میزان نفقه را به همان اندازه که توافق شده است پرداخت کند

نفقه فرزندان در زندگی مشترک بر عهده چه کسی است ؟

بر طبق ماده ۱۱۹۹ قانون مدنی نفقه فرزند بر عهده پدر است و بعد از فوت پدر یا عدم توانایی مالی او بر عهده جد پدری است اما اگر نه پدر و نه جد پدری تمکن مالی نداشته باشند نفقه بر عهده مادر خواهد بود.

برخلاف زوجه که میتواند نفقه معوقه خود را خواستار شود تا به وی تعلق بگیرد این موضوع در مورد فرزندان صدق نمیکند یعنی در مورد فرزند مطالبه نفقه گذشته میسر نیست اما فرزند و یا قیم وی میتوانند خواهان نفقه فرزند شوند

نفقه فرزندان با توجه به اوضاع مالی پدر و یا قیمی که پرداخت نفقه برعهده اوست و همچنین با توجه به میزان سن فرزند مشخص میشود

تعیین سن فرزندان برای استحقاق دریافت نفقه به این صورت است که فرزند پسر تا سن هجده سالگی  اگر توان پرداختن به شغل را داشته باشد برعهده پدر است و پس از سن هجده سالگی خانواده مسئولیتی از نظر پرداخت نفقه در مورد وی برعهده ندارند در مورد فرزند دختر نیز تا زمان ازدواج مسئولیت پرداخت نفقه برعهده خانواده است .

مجازات کیفری عدم پرداخت نفقه فرزند :

طبق ماده 53 قانون حمایت خانواده مجازات نپرداختن نفقه افراد واجب النفقه مثل همسر و فرزند در صورت تمکن مالی حبس تعزیری درجه شش میباشد ( 6 ماه تا 2 سال حبس )