مهریه

مهریه در اسلام و انواع آن:

قرآن مهر زن را “صداق” نامیده و پرداخت آن را نشانی از صدق و ادعای راستین یک مرد و علاقه اش نسبت به همسرش میداند. مهر در واقع نوعی اعطای بی عوض و از روی صداقت است که به صورت نقدی و جهت تاکید بر ارزش معنوی آن از طرف مرد به زن پرداخته می شود. در فقه و حقوق اسلامی صداق به سه نوع مهم و کلی تقسیم می شود:

• مهر المسمی: مقدار این نوع از مهر قبل از انعقاد خطبه عقد بین زوجین توافق شده و در عقد ذکر می گردد. کاملاً به رضایت طرفین در ابتدای کار مربوط است. شرایط خاصی برای آن لحاظ شده است، از جمله اینکه باید مشخص و معلوم بوده و قابل نقل و انتقال باشد. ارزش اقتصادی و مالی داشته باشد. مشروع باشد و شوهر قدرت پرداخت آن را داشته باشد. همچنین دارای منفعت عقلانی نیز باشد.
• مهر المثل: اگر در زمان عقد مهریه ای به طور مشخص تعیین نشده و یا نوع مهر به گونه ایست که مطابق قانون نیست و در عین حال رابطه زناشویی بین زوجین نیز صورت گرفته، در این صورت مهرالمثل تعیین شده و به زن تعلق می گیرد. این نوع از مهر با در نظر گرفتن وضعیت خاص زوجه و بر اساس عرف و عادتی که در محل حاکم است، تعیین می گردد. در ضمن اگر پاره کردن پرده بکارت دختر، چه از طریق رابطه جنسی و چه از هر طریق دیگری، بدون رضایت دختر صورت گرفته باشد، به دختر مهرالمثل تعلق خواهد گرفت.
• مهر المتعه: این نوع مهر برای زوجینی است که عقد دائم کرده اند اما در زمان عقد مبلغ صداق را مشخص نکرده اند یا شرط عدم دریافت مهر بین شان گذاشته شده است، در این صورت در صورت طلاق و در شرایطی که نزدیکی بین آنها صورت نگرفته باشد، مرد موظف است به زوجه خود مهری پرداخت کند که اصطلاحاً به آن مهرالمتعه گفته می شود.

در چه شرایطی مهر به زن تعلق نمی گیرد؟

عوامل متفاوتی می تواند بر مهر زن و مقداری که به او تاثیر گذاشته و مقدار آن را نصف کرده یا به طور کل قطع کند، از جمله:

• طبق بند ۱۰۸۹ قانون مدنی، اگر عقد دائم و یا موقتی که بین زن و مرد جاری شده است، به هر دلیلی باطل باشد و بین آنها نزدیکی اتفاق نیفتاده باشد، مهری به زن تعلق نمی گیرد.
• طبق بند ۱۹۰۱ قانون مدنی اگر نکاحِ بین زوجین به هر دلیلی فسخ گردد و بین آنها نزدیکی صورت نگرفته باشد نیز مهر به زن تعلق نمی گیرد.
• اگر فسخ نکاح به دلیل ناتوانی مرد در برقراری رابطه زناشویی بوده باشد، در این صورت زن مستحق دریافت نصف مهر می باشد.
• اگر در هنگام طلاق، دختر باکره باشد، مستحق دریافت نصفِ مبلغ مهر می باشد.

شرایط مطالبه مهریه (قبل از طلاق):

فقط بعد از طلاق نیست که زن می تواند برای دریافت مهر خود اقدام نماید. قبل از طلاق نیز با بدست داشتن سند ازدواج می تواند به مراجع قانونی مراجعه کرده و در صورتی که صلاحیت های لازمِ وی احراز شوند، می تواند صداق معلومِ خود را از شوهرش طلب کند. برای این کار دو روش کلی وجود دارد:

روش اول به این شکل است که در صورتی که صداقِ معلوم او سکه، طلا یا وجه نقد باشد، می تواند با به همراه داشتن سند ازدواج به دادگاه خانواده رفته و فرم دادخواست مطالبه مهریه را پر کند. پس از این پروسه، به طور قانونی مرد فقط ۱۰ روز مهلت دارد تا مهر زن را پرداخت نماید. اما اگر پس از اتمام مهلت داده شده آن را پرداخت  نکرد، زن مجاز است تا توقیف اموال شوهرش را تقاضا کرده و دارایی های شوهرش را به دایره اجرایی ثبت معرفی کند تا بتواند مهر خود را دریافت کند. البته که در این شرایط هم مرد اگر توانایی پرداخت نداشته باشد، پرداخت مهر برایش به صورت اقساطی صورت خواهد گرفت و همان قانون ۱۱۰ سکه ای برایش اجرا می شود. همچنین اگر مرد نتواند اصل مهری که به صورت طلا یا سکه است را تهیه و پرداخت کند، مهریه به نرخ روز محاسبه شده و باید آن مبلغ را به زن پرداخت نماید.

روش دوم صدور اجرائیه است که اکثر افراد از این روش بی خبرند. سند ازدواج یک سند رسمی است و زن خیلی راحت و بدون کوچکترین دغدغه ای میتواند به جای دادگاه خانواده، مستقیماً با اجرای مفاد سند ازدواجش برای این کار اقدام کند. دفتر ازدواجی که نکاح را ثبت کرده نیز در این پروسه به عنوان مرجع صالحِ درخواست صدور اجرائیه محسوب می شود.

مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه چیست؟

حتماً شما هم نام این دو نوعِ متفاوت مهر را زیاد شنیده اید، مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. اما معنی این دو اصطلاح دقیقاً چیست و چه فرقی با هم دارند.

مهریه عندالمطالبه، مهری است که زن اجازه دارد به محض جاری شدن خطبه عقد و امضای عقدنامه، از شوهرش مطالبه کند. حال به این صورت که به دادگاه های خانواده یا محاکم مراجعه کند و یا به اجرای ثبت رجوع کند. بر این اساس خانم مجاز است هر زمان که دلش خواست برای دریافت مهرش اقدام کند و هیچ مانعی برای او نیست.

   مهریه عندالاستطاعه اما مهری است که زن تنها زمانی مجاز است آن را از مرد مطالبه کند که استطاعت لازم و کافی پرداخت را در مرد ببیند. بدیهی است اگر مرد استطاعت مالی کافی نداشته باشد، ملزم به پرداخت آن نمی باشد. اگر زنی با تمام این اوصاف باز می خواهد مهریه اش را از شوهرش دریافت نماید، تنها یک راه برایش باقی می ماند. آن هم اینکه ثابت کند آقا تمکن و قدرت لازم جهت پرداخت را دارد و لیست اموال و دارایی های وی را در دادخواستی که جهتِ مطالبه مهریه ارائه می دهد، درج کند.

در واقع با اضافه نمودن این شرط به عقدنامه، مهریه از زمان حال به زمان استطاعت مشروط می شود. شرط استطاعت زمانی در قانون مهریه عنوان شد که مهریه های بسیار سنگینی که مردان توان پرداخت آن را نداشته و به خاطرش به زندان می افتادند، پایش وسط کشیده شد. در واقع این شرط، نه به نفع مرد است نه به ضرر خانم، تنها شرایط را واقع گرایانه تر برای هر دو طرف به تصویر می کشد و مهرهایی با مبالغ بسیار بالا را از اعتبار ساقط می کند.

این شرط علاوه بر تمام محاسنی که دارد، معایب مخصوص به خود را نیز دارد. در واقع قسمت سخت ماجرا اثبات استطاعت مرد است. زوجه اگر ثابت کرد که مرد دارایی دارد می تواند آن را از او بگیرد، اما آیا در همه موارد می تواند به این مهم دست پیدا کند؟ بدیهی است که خیلی از مردها با زرنگی خود میخواهند از زیر بار مسئولیتِ پرداخت مهریه شانه خالی کرده و به طور غیر واقعی خلاف گفته ی خانم را اثبات کنند. در نتیجه استطاعت خود را به نوعی مخفی می کنند، مثلاً اموال خود را به نام غیر می زنند.

تجربه نشان داده است مردی که اصلاً قصد پرداخت مهر را نداشته باشد، از هر ترفندی استفاده می کند، حتی شده به زندان می رود، اما زیر بار پرداخت مهر نمی رود.

حکم مهریه چیست؟

طبق قانون معدنی، زن شرعاً و قانوناً مالک مهریه بوده و در نوع تصرف آن هیچ محدودیتی ندارد. اما طبق ماده ۱۰۸۰ و ۱۰۸۷ قانون مدنی، چیزی که بسیار اهمیت دارد این است که زوجین هر دو از مبلغی که بابت مهریه تعیین می شود، رضایت کامل داشته باشند.

این مسئله تا درجه ای اهمیت دارد که اگر افراد دیگر به غیر از زوجینِ اصلی، مثلاً بزرگترهای خانواده، به جای آنها سر مبلغ مهریه توافق کنند و مرد از آن مبلغ رضایت نداشته باشد، می تواند از پرداخت مهریه سر باز زده و زیر بار نرود.

همچنین اگر زن مهریه اش عندالمطالبه باشد، حق این را دارد که قبل از دریافت آن از انجام وظایفش در مقابل همسر امتناع ورزد.

پرداخت مهریه می تواند تحت شرایطی قسطی پرداخت شود و زن و شوهر اگر هر دو راضی باشند، می توانند با توافق، هیچ مبلغی برای نکاح دائم خود در نظر نگرفته و یا تعیین آن را به بعد از عقد موکول کنند.

اگر هیچ مبلغی برای مهریه توسط آنها مشخص نگردد، قانون مبلغی را به عنوان “مهر صداق” بنابر شرایط جاری برای نکاح رسمی آنها درج می کند. همچنین اگر بین زمان عقد و نکاحِ دائم، زن و مرد از لحاظ زناشویی رابطه ای با هم داشته باشند، زن مجاز است مهرالمثل دریافت کند.

میزان مهریه چقدر است؟

در اسلام به طور کلی مهری که طرفینِ ازدواج درباره آن توافق کرده و رضایت کافی داشته باشند، پذیرفته است. حال چه این مبلغ کم باشد، چه زیاد. در مورد حداکثرِ میزان آن نیز از لحاظ شرعی مقدار معینی مطرح نشده است.

اما در روایات متعدد، مهریه بالا مذموم شمرده شده و از نشانه های بد قدمی زن و بذر کینه در بنیان خانواده به حساب می آید.

مهریه اگر سکه یا شیِ مشخصی باشد، دقیقاً به همان مقداری که توافق شده باید پرداخت گردد. در مواقعی هم که وجه رایج زمان را در زمان عقد برای مهر اعلام کرده اند، با احتساب نرخ تورم، وضعیت اقتصادی موجود و شرایط قانون برای دفاع از حق و حقوق زنان، مهریه به نرخ روز قیمت گذاری می گردد.

بانک مرکزی شاخص قیمت های سالانه را اعلام و تصویب می کند و آن شاخص معیار بروزرسانی قیمت مهریه می شود. ولی در کل میزان مهریه، توافقی بین طرفین است.

قانون مهریه در سال جدید به چه صورت است؟

مهریه و قوانین: قانونِ جدیدی که اخیراً برای مهریه وضع شده بود، همچنان در سال جدید نیز قابل اجرا می باشد. طبق این قانون که در لوای قانونِ حمایت خانواده به اجرا در می آید، تنها در صورت عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه یا معادل ریالی آن به نرخ روز، حکم جلب برای مرد صادر شده و زندان شامل حال او می گردد.

این به این معنی نیست که اگر مبالغ توافق شده در سند ازدواج بالاتر از ۱۱۰ سکه بود، نامعتبر است. مبالغ بالاتر نیز کاملاً معتبر است و زن مجاز است مطابق با شرایط درج شده در سند ازدواج،

نسبت به مطالبه آن از طریق دادگاه یا اجرای ثبت اقدام نماید. اما تنها و تنها اگر مرد از کل این مبلغی که در دادگاه برای  پرداخت برایش در نظر گرفته شده تا سقف ۱۱۰ تای اول آن را پرداخت نکند و یا در پروسه پرداخت مشکل و تعویقی وجود داشته باشد، زن میتواند برای مرد حکم جلب از دادگاه بگیرد.

در واقع اگر مرد استطاعت لازم و کافی را نداشته باشد، با طی مراحل قانونی، استعلام هایی که دادگاه انجام می دهد و شهادت شهود، نهایتاً می تواند دادخواست اعسار از پرداخت دفعی مهریه را به دادگاه ارائه داده و به این ترتیب مدعی اعسار مهریه و تقسیط آن گردد.

مهریه، مسئله پیچیده ایست که اگر از روش های درست و حساب شده ای برای مطالبه قانونی آن اقدام نشود، میتواند به پروسه ای بسیار طولانی و فرساینده و یا شاید هم بی نتیجه بدل شود. موسسه حقوقی “کردار نیک یسنا”،

با سالها تجربه در امور مشاوره و وکالت همواره تلاش دارد تا شما را در مسیرهای حقوقی همراهی کرده و بهترین مشاوران و وکلای خانواده و مهریه را در اختیار شما قرار دهد تا این مسیر پر پیچ و خم را برای شما سهل و آسان کنند. پس تمامی امور حقوقی خود را به این موسسه معتبر و خوش سابقه بسپارید.