شرایط و قوانین مطالبه مهریه

مهریه را هر يك از طرفين زوجين و يا خودشان مى توانند تعيين كنند، گاهى هم ممكن است طرفين تعيين مهریه را به شخص ثالثى واگذار كنند. در صورتى كه تعيين مهریه به عهده زوجه گذارده شود اگر زوجه حداقل مهریه را در نظر بگيرد مشكلى وجود ندارد و قابل پذيرش است اما در صورتى كه اين رقم از حد متعارف بيشتر باشد در صورتى قابل قبول است كه از مهرالمثل بيشتر نباشد.

تفاوت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

مهریه به دو صورت در سند ازدواج ذكر مى شود كه لازم است با آن آشنا باشيم:

١.  مهریه عندالمطالبه : در صورتى كه هنگام عقد مهریه از نوع عندالمطالبه باشد به محض وقوع عقد، زوجه مى تواند مهر خود را درخواست كند.

٢. مهریه عندالاستطاعه : اگر مهریه به صورت عندالاستطاعه مشخص شده باشد زوجه ( زن ) براى مطالبه مهریه خود بايد قدرت مالى زوج ( مرد ) را اثبات كند.

شرایط مهریه

بايد به اين موضوع توجه كرد كه هر چيزى را نمى توان مهریه قرار داد :

١. مهریه بايد ارزش مالى داشته باشد و آنچه را كه ارزش مالى نداشته باشد نمى توان به عنوان مهریه قرار داد.

٢. مرد چيزى را مى تواند به عنوان مهریه قرار دهد كه خودش مالك آن باشد و چيزهاى عمومى يا موقوفه را نمى تواند مهریه قرار دهد.

٣. مهریه مى تواند پول نقد، سكه، ارز و يا يك ملك و يا حتى يك ماشين باشد.

٤. آموزش يک حرفه و يا تخصص هم مى تواند مهریه قرار داده شود.

برخی نکات درباره مهریه در انحلال عقد

انحلال در نكاح مانع تعلق مهریه به زن نمى شود :

ازدواج مى تواند با فوت ، طلاق و يا فسخ منحل شود.

انحلال عقد در صورت فوت :

اگر شوهر فوت كند در صورتى كه زن مهریه خود را در طول زندگى مشترك دريافت كرده باشد ديگر مهرىه ای به وى تعلق نخواهد گرفت و در صورتى كه مهرىه ای نگرفته باشد وراث شوهر موظفند از ماترك وى مهریه زوجه را پرداخت كنند.

انحلال عقد در اثر طلاق :

زن در صورت جدايى از همسرش هم مالك تمام مهریه خود است در صورتى كه طلاق قبل از وقوع نزديكى باشد فقط نيمى از تمام مهریه به زن تعلق مى گيرد.

انحلال در اثر فسخ :

در صورتى كه زوجين هنگام عقد شرط  كرده باشند كه طرف مقابل بايد ويژگى و يا صفت خاصى را داشته باشد و بعد از عقد مشخص شود آن ويژگى را نداشته است و يا هر يك از طرفين مشكلات و بيمارى هايى از قبيل : جذام، فلج شدن، نابينايى از هر دو چشم در زن، ناتوانى جسمى در مرد و جنون در هر كدام از طرفين وجود داشته باشد، زوجين مى توانند به صورت قانونى عقد را فسخ كنند. در اين حال اگر بين زوجين نزديكى صورت نگرفته باشد به زن مهرىه ای تعلق نمى گيرد و در صورتى كه مهرىه ای از همسر قبل از فسخ نكاح گرفته باشد بايد به همسر بازگرداند.

نقش مهریه در ازدواج دائم و موقت : در ازدواج موقت برعكس ازدواج دائم اگر مهرىه ای تعيين نشود عقد باطل مى شود زيرا در ازدواج دائم اگر مهریه اى هم وجود نداشته باشد جايگزين هايى مثل اجرت المثل ، نحله و … براى زن وجود دارد اما در عقد موقت جايگزينى براى مهریه وجود ندارد.

انواع مهریه :

١. مهرالمسمى : مهریه اى كه در زمان عقد مشخص شود مهرالمسمى نام دارد.

۲. مهرالمثل : مهریه اى كه در صورت وقوع نزديكى به زن تعلق مى گيرد ملاك تعيين مهرالمثل طبق ماده ١٠٩١ قانون مدنى براساس شرافت خانوادگى و ساير صفات و وضعيت او نسبت به اماثل و اقران و اقارب او و همچنين معمول محل و … در نظر گرفته مى شود. وقوع طلاق قبل از تعيين مهر و بعد از وقوع نزديكى زن را مستحق دريافت مهرالمثل مى كند.

۳. مهرالمتعه : اگر ميزان مهریه در عقد ذكر نشود و مرد قبل از تعيين مهریه و وقوع نزديكى همسرش را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است، برخلاف مهرالمثل، مهرالمتعه متناسب با وضعيت مالى مرد تعيين مى شود.

۴. مهرالسنه : مقدار اين مهريه ٥/٢٦٢ مثقال پول نقره مسكوک است.

۵. مفوضه البضع : هنگامى است كه نكاح دائم باشد و و مهريه اى ذكر نشود يا شرط عدم مهريه تعيين شده باشد.

۶. مفوضه المهر : هنگامى است كه در نكاح دائم تعيين مهريه به اختيار شوهر يا شخص ثالث گذارده شود.

آيا در صورت داشتن حق طلاق  مهریه به زن تعلق مى گيرد ؟

سوالى كه ذهن اكثر اشخاص را به خود مشغول مى كند اين است كه آيا در شرايطى كه حق طلاق با زن است باز هم به او مهریه تعلق مى گيرد؟

براى پاسخ به اين پرسش بايد حدود اختيارات ذكر شده در سند ازدواج را بررسى كرد:

به طور مثال : مرد مى تواند هنگام عقد از سردفتر بخواهد درسند ازدواج قيد شود حق طلاق فقط در قبال بخشيدن تمام مهریه مى باشد و يا مى تواند به صورت هاى ديگرى وكالت طلاق را به همسرش بدهد مثل بخشيدن نصف مهریه، يك سوم مهریه و … در صورتى كه هيچ يك از اين عنوان ها در سند ازدواج ذكر نشود و فقط وكالت طلاق به زوجه داده شود زوجه مى تواند تمام مهریه خود را هر زمان كه خواست مطالبه كند و ممانعتى هم با حق طلاق وى ندارد .

موارد عدم تعلق مهریه :

١. طبق ماده ١٠٨٩ قانون مدنى هرگاه عقد ازدواج ( دائم يا موقت ) بين زوجين به دلايلى باطل بوده باشد و بين آن ها نزديكى واقع نشده باشد زن حق مهر ندارد.

٢. طبق ماده ١١٠١ قانون مدنى هرگاه به دليلى نكاح بين زوجين فسخ گردد و بين آن ها نزديكى صورت نگرفته باشد زن مستحق مهریه نيست لذا اگر فسخ قرارداد عقد به دليل ناتوانى مرد در اعمال زناشويى باشد فسخ نكاح زن مستحق نصف مهر خواهد بود.

مهریه در نكاح موقت :

هر عقدى كه براى آن مدت تعيين شود را نكاح موقت مى گويند حتى اگر تعيين اين مدت ٩٩ سال باشد در نكاح موقت اگر مهریه مشخص نشود عقد باطل است.

اگر در هنگام مدت زمان صيغه زن فوت كند ورثه وى مى توانند مهریه وى را از شوهرش طلب كنند و اگر شوهر فوت كند وراث وى موظفند مهریه زن را پرداخت كنند.

مهریه در صورت ازدواج مجدد زن :

اگر زن و مردى از يكديگر جدا شده باشند و مرد در حال پرداخت مهریه همسر سابق خود باشد ازدواج مجدد زن مانع دريافت مهریه از شوهر سابق نخواهد بود و مرد همچنان بايد مهریه را بپردازد.

نحوه محاسبه مهریه:

مبلغ مهریه مقرر ضربدر عدد شاخص در سال قبل از مطالبه تقسيم بر عدد شاخص در سال وقوع عقد ارزش كنونى مهریه مى شود.

محاسبه مهریه به نرخ روز : طبق ماده ١٠٨٢ قانون مدنى نحوه محاسبه مهریه به نرخ روز مى باشد.

آيا بعد از وقوع عقد مى توان مهریه را كاهش يا افزايش داد ؟ طبق نظريه ٣٥٠٧٩/٣٠/٨٨ شوراى نگهبان و رأى هيأت عمومى ديوان عدالت ادارى مهریه شرعى همان است كه زوجين ضمن عقد تعيين مى كنند و افزايش و كاهش آن بعد از وقوع عقد شرعا صحيح نمى باشد

شرايط مهریه تا ١١٠ سكه چگونه است ؟

طبق ماده ٢٢ قانون حمايت خانواده هر ميزان مهریه كه در عقدنامه توافق شود معتبر است لذا براى افزايش مهریه بيش از ١١٠ سكه حكم جلب توسط دادگاه صادر نخواهد شد و زوجه براى دريافت مهریه بيش از ١١٠ سكه بايد تمكن مالى همسر خود را به دادگاه اثبات نمايد.

درخواست طلاق از طرف زوجه و شرايط مهریه :

مهریه حق قانونى زن است و به محض وقوع عقد به تملك زن در مى آيد در صورتى كه زن بدون هيچ دليل موجهى تقاضاى حق طلاق نمايد پذيرش درخواست او از طرف دادگاه كمى دشوار است و در اين شرايط زوجه مى تواند با بذل تمام مهريه يا بخشى از آن زوج را راضى به طلاق توافقى نمايد ليكن اصل موضوع كه طلاق از سوى زوجه باشد تاثيرى در تعلق مهريه به وى ندارد و چنان چه زن بتواند عير و حرج و يا مشكلاتى در وى را اثبات كند مى تواند با گرفتن تمام مهريه خود از همسرش جدا شود.

مهریه در طلاق توافقى :

همان گونه كه از واژه ” توافق ” برمى آيد درمى يابيم كه در طلاق توافقى همه موارد بايد بين زوجين به توافق هر دو نفر برسد مسائلى مانند : مهريه، نفقه، حضانت فرزندان و … زوجين بعد از توافق در مورد تمام مسائل خود مى توانند نزد وكيل مجرب در زمينه مسائل خانواده مراجعه كنند.
وكيل از همه توافقات انجام شده بين زوجين يك صورت جلسه تهيه مى كند و سپس زوجه بايد يك گواهى مبنى بر عدم باردارى دريافت كند و به وكيل بدهد و سپس وكيل حتى بدون حضور زوجين مى تواند تمامى مراحل قانونى طلاق را انجام دهد و در مرحله آخر زوجين با حضور وكلا در دفترخانه اى حاضر مى شوند تا صيغه طلاق جارى گردد.

مدارك لازم جهت انجام طلاق توافقى :

١_ اصل سند ازدواج
٢_اصل شناسنامه زن و مرد
٣_كپى كارت ملى زن و مرد

نحوه مطالبه مهریه :

__تقاضاى درخواست مهریه در هر زمان از زندگى همين طور در عقد دائم و موقت امكان پذير است.

__ هزينه دادرسى مطالبه مهریه در دادگاه ٥/٣ درصد قيمت روز سكه است.

__در صورتى كه زن توانايى پرداخت هزينه هاى دادرسى را نداشته باشد مى تواند تقاضاى اعسار از پرداخت هزينه هاى دادرسى نمايد لذا بايد اين موضوع را با استناد به شهادت شهود اثبات نمايد.

__ در صورتى كه مهریه زوجه يك مال غيرمنقول باشد طبق ماده ١٢ قانون آيين دادرسى مدنى مى بايست در دادگاه محلى كه مال غيرمنقول واقع شده است دادخواست مطالبه مهریه را بدهد .

وصول مهریه از طریق دادگاه:

زوجه یا وکیل ایشان با همراه داشتن شناسنامه و کارت ملی (زوجه)، سند ازدواج و کپی شناسنامه و کارت ملی زوج، به دفاتر خدمات الکترونیک قضائی مراجعه و پس از تنظیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی و هزینه های مربوط به دفاتر، دادخواست ثبت می گردد و به مرجع صلاحیت‌دار قضائی یا دادگاه خانواده ارسال می‌گردد.

طريقه مطالبه مهریه از طريق اداره ثبت :

در شرايطى كه زوجه بخواهد مانع خروج زوج از كشور شود و يا در مواردى كه زوج اموالى براى توقيف دارد مطالبه مهریه از طريق اداره ثبت بهترين راه حل است

در مرحله اول زوجه يا وكيل او بايد به دفتر ازدواج مندرج در عقدنامه مراجعه كرده و تقاضاى صدور اجرائيه كند سپس سردفتر به تعداد مهریه مطالبه شده توسط زوجه براى زوج به نشانى درج شده در عقدنامه ، اجرائيه از طريق پست ارسال مى كند پس از آن بايستى به اداره اجراى ثبت شهر محل ازدواج مراجعه شود تا اموال شوهر براى توقيف معرفى شود

در ابتدا براى پر كردن فرم هاى اداره ثبت بايد مشخص شود كه براى چه مقدار از مهر قصد توقيف اموال را داريد و براى چه مقدار ديگر از مهریه قصد ممنوع الخروج شدن همسر را دارد .

در صورتى كه زوجه يك بار به تعداد سكه هاى مشخص شده مانع ممنوع الخروجى زوج شود و يا اموال وى را توقيف كند براى بار دوم ديگر نمى تواند اين كار را كند .

معایب گرفتن مهریه از طریق اجرای ثبت نسبت به مطالبه از طریق دادگاه خانواده:

• در صورت قیمت سکه در طول عملیات اجرایی افزایش پیدا کند، زن ممکن است ضرر کند زیرا اجرای ثبت، به افزایش قیمت اهمیتی نمی دهد ولی دادگاه خانواده، قیمت در زمان اجرای حکم را ملاک می‌داند.

• در اجرای ثبت نمی‌توان زوج را زندانی کرد ولی در شیوه دادگاه می‌توان زوج را به زندان انداخت.

مزایای مطالبه از طریق اجرای ثبت نسبت به گرفتن مهریه از طریق دادگاه خانواده:

• شیوه اجرای ثبت، بسیار سریعتر از دادگاه خانواده است.
• هزینه اقدام از طریق اجرای ثبت از هزینه دادگاه کمتر می باشد.
• در شیوه اجرای ثبت می‌توان زوج را در زمان کمی ممنوع‌الخروج کرد اما اگر از طریق دادگاه اقدام شود ممنوع الخروج شدن زوج منوط به صدور و قطعی شدن دادنامه محکومیت او می باشد.
• مراجعه به اجرای ثبت که به دلیل طبیعت اداری آن، کراهت کمتری از دید اجتماع دارد، می تواند آثار زیان بار عدم ایجاد سازش را تا حدود زیادی کاهش دهد.
• در اجرای ثبت، عملیات اجرایی به مجرد درخواست کتبی زوجه یا اشخاص ذی سمت، آغاز می‌شود ولی در محاکم دادگستری، عملیات اجرایی پس از فرآیند دادرسی و صدور حکم قطعی با درخواست اجرای حکم توسط محکوم له یا نماینده او آغاز می‌شود.

الزام وكيل براى مطالبه مهریه :

بنا به دلايل پيچيدگى هاى قانونى و مراحل دادرسى طولانى امكان دارد افراد به تنهايى موفق به گرفتن حق و حقوق خود نشوند و چه بسا ممكن است نتيجه و رأى دادگاه به دليل دفاع ضعيف و يا كمبود مدارك قانع كننده برعليه آن ها تمام شود.